Կարկուտ

Կարկուտը բնական երևույթ է, պինդ մթնոլորտային տեղում՝ սառցե գնդաձև հատիկների տեսքով։ Կարկուտն առաջանում է, երբ երկրի մակերեսից բարձրացող օդային ուժեղ հոսանքների ազդեցության տակ գերսառեցված ամպերում տեղի է ունենում ջրի կաթիլների արագ սառեցում և սառցապատում: Կարկտաբեր ամպեր հիմնականում ձևավորվում են լեռնային գոտիներում:

Կարկտահատիկն ունի շերտավոր կառուցվածք, տրամագիծը՝ 6-55 մմ, երբեմն՝ ավելի քան 7 սմ։ Մինչև 20 մմ տրամագծի դեպքում կարկուտը համարվում է օդերևութաբանական վտանգավոր երևույթ, 20 մմ-ից ավելիի դեպքում՝ խիստ վտանգավոր։ Տևողությունը, որպես կանոն, 5-10 րոպե է, բացառիկ դեպքում՝ 1 ժամ:  Այս տեսանկյունից Հայաստանը համարվում է աշխարհի կարկտավտանգ տարածքներից մեկը: Տարվա ընթացքում կարկուտով օրերի առավելագույն թիվը Տաշիրում կազմում է 19 օր, Արագածոտնում՝ 9 օր, Երևանում՝ 7 օր: Կարկտահարության հասցրած վնասը կախված է կարկուտի չափից: Հաճախակի վտանգ են ներկայացնում 10-15 մմ տրամագիծ ունեցող կարկտահատիկները, իսկ 30-40 մմ և ավելի խոշորները ոչնչացնում են ցանքատարածքները, կոտրում տների տանիքներն ու ապակիները, վիրավորում տնային կենդանիներին ու թռչուններին: Հազվագյուտ դեպքերում պատահում են 100-200 գ կշիռ ունեցող, հավի ձվի մեծության կարկտագնդեր, որոնք մահացու հարվածներ են հասցնում մարդկանց և կենդանիներին: Կարկուտն ամենամեծ վնասը հասցնում է գյուղատնտեսությանը, հատկապես՝ խաղողագործությանը, պտղաբուծությանը և բանջարաբուծությանը: Ողջ աշխարհում մշակվել և փորձարկվել են հակակարկտային մի շարք միջոցառումներ՝ կարկտային ամպերի վրա ազդանյութերով ակտիվ ներգործության եղանակներ (ավիացիոն, հրթիռային, գազագեներատորային և այլն), գյուղատնտեսական մշակաբույսերը կարկուտից պաշտպանելու տարբեր մեթոդներ (օրինակ՝ բույսերի պաշտպանություն մետաղական կամ պոլիմերային ցանցերի միջոցով): Կարկտի դեմ պայքարի առավել տարածված եղանակը ամպերի գերսառած մասի մեջ հրթիռների կամ արկերի միջոցով լրացուցիչ խտացման կորիզների ներարկելն է, որը կատարվում է ռադիոտեղորոշման միջոցով։ Կարկուտի կանխարգելման կամ մեղմացման համար հիմնականում օգտագործում են հիմնականում երկու մոթոդ՝ հրթիռներով կամ արկերով ամպերի սերմանացանմամբ՝ արծաթի յոդիտով կամ այլ ռեագենտներով ու աէրոզոլներով, որոնք ստիպում են ջրային գոլորշուն և ջրի մանր կաթիլներին սառչել և թափվել ցած ավելի բարձր ջերմաստիճաններում (-15 – -200C), քան բնական ջերմաստիճանային պայմաններն են (մոտավորապես -400C), կամ ամպերի վրա ազդում են ձայնային տիրույթի հարվածային ալիքներով, որոնք գեներացվում են ձայնային գեներատորներով կամ վառոդային հրանոթներով: